Cách lập luận dàn ý bài văn nghị luận lớp 11

Cách phân tích đề và lập dàn ý là những bước rất quan trọng khi làm một bài văn nghị luận. những bước này có vai trò rất quan trọng đối với sự thành công của một bài văn. Chúng ta cùng đi tìm hiểu về hai bước này.

I. Phân tích đề.

Đọc các đề bài sau và trả lời câu hỏi:

Đề 1: Từ ý kiến dưới đây, em hãy suy nghĩ về việc "chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới"?

"Cái mạnh của con người Việt Nam chúng ta là ở sự thông minh và nhạy bén với cái mới… nhưng bên cạnh cái mạnh đó vẫn tồn tại không ít cái yếu. Ấy là những lỗ hổng về kiến thức cơ bản do thiên hướng chạy theo những môn học "thời thượng", nhất là khả năng thực hành, sáng tạo bị hạn chế do lối học chay, học vẹt nặng nề…".

(Theo Vũ Khoan, Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới, Tạp chí Tia Sáng, số Xuân 2001)

Đề 2: Tâm sự của nữ sĩ Hồ Xuân Hương trong bài Tự Tình II.

Đề 3: Về một vẻ đẹp của bài thơ Thu điếu của Nguyễn Khuyến.

1. Đề nào có định hướng cụ thể, đề nào đòi hỏi người viết phải tự xác định hướng triển khai?

2. Vấn đề nghị luận của mỗi vấn đề là gi?

3. Dẫn chứng, tư liệu thuộc lĩnh vực đời sống xã hội hay văn học?

Trả lời:

1. Định hướng của mỗi đề:

- Đề có định hướng cụ thể là: đề 1 và đề 2 ( nhưng đề 2 định hướng về tâm sự của Hồ Xuân Hương , chỉ là định hướng chung.)

- Đề đòi hỏi người viết phải tự xác định hướng triển khai: đề 3

2. Vấn đề nghị luận của mỗi đề:

- Đề 1: suy nghĩ về “ chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới”, khẳng định việc chuẩn bị hành trang một cách đúng đắn.

- Đề 2: vấn đề nghị luận là tâm sự của Hồ Xuân Hương , phân tích diễn biến tâm trạng và tình cảm của tác giả.

- Đề 3: vấn đề nghị luận của bài này do người viết lựa chọn, ta có thể viết về các vấn đề sau: tâm trạng của nhà thơ, vẻ đẹp của mùa thu qua bài thơ,…

=> Công việc trước tiên của một quá trình làm một bài văn là phân tích đề. Khi phân tích đề chúng ta cần chú ý những từ ngữ then chốt để tìm ra yêu cầu, nội dung,hình thức và phạm vi tư liệu của đề.

II. Lập dàn ý.

Quá trình lập dàn ý bao gồm:

- Xác lập luận điểm

- Xác lập luận cứ

- Sắp xếp các luận điểm, luận cứ: các luận điểm, luận cứ được sắp xếp theo một trình tự logic, chặt chẽ.

III. Luyện tập.

Phân tích đề và lập dàn ý cho đề sau:

Đề 1: Cảm nghĩ của anh (chị) về giá trị hiện thực trong đoạn trích "Vào phủ chúa Trịnh" (Trích "Thượng kinh kí sự" của Lê Hữu Trác).

Đề 2: Tài năng sử dụng ngôn ngữ dân tộc của nữ sĩ Hồ Xuân Hương qua hai bài thơ Nôm "Bánh trôi nước" và "Tự tình II".

Trả lời:

1. Phân tích đề:

- Đề 1: vấn đề nghị luận của bài là giá trị hiện thực trong phủ chúa trịnh

- Đề 2: vấn đề nghị luận là tài năng sử dụng ngôn ngữ của nữ sĩ Hồ Xuân Hương

2. Lập dàn ý:

Đề 2:

I. Mở bài: giới thiệu nữ sĩ Hồ Xuân Hương

II. Thân bài:

1. Nỗi cô đơn, buồn tủi và lời thách thức duyên phận của tác giả:

a. Cô đơn, buồn tủi:

- dẫn chứng

- dẫn chứng

b. Thách thức duyên phận:

- Dẫn chứng

- Dẫn chứng

2. Nỗi phẫn uất, phản kháng trước thân phận của mình:

a. Phẫn uất:

- dẫn chứng 1

- dẫn chứng 2

b. phản kháng:

- dẫn chứng

3. Gắng gượng vươn lên nhưng vẫn rơi vào bi kịch :

a. chán chường:

dẫn chứng

b. buồn tủi, xót xa:

dẫn chứng

III. Kết bài: nỗi lòng thực của nhà thơ, nêu khát vọng của nhà thơ.